Αρχαίοι Έλληνες στην Βρετανία

Άγαλμα του Πυθέα στο
λιμάνι της Μασσαλίας

Ο Ελληνισμός της Βρετανίας έχει σήμερα τουλάχιστον πέντε αιώνες ιστορικής ζωής και πορείας. Ωστόσο, η παρουσία των Ελλήνων, σποραδική βέβαια και απροσδιόριστη, πηγαίνει χρονικά πολύ πίσω, ίσως και στους χρόνους της πρώιμης αρχαιότητας. Η πρώτη ιστορική αναφορά, πάντως, ανάγεται στον 4ο αιώνα πΧ., όταν ο περίφημος αστρονόμος, μαθηματικός, γεωγράφος, φυσιοδίφης και τολμηρός εξερευνητής, Πυθέας ο Μασσαλιώτης, πήρε εντολή από τον δήμο της Μασσαλίας (που ήταν ελληνική αποικία στην Γαλλία), να ηγηθεί μιας εξερευνητικής αποστολής για να επισκεφτεί και να μελετήσει τις χώρες τις οποίες επισκέπτονταν συχνά Φοίνικες έμποροι, οι οποίοι μετέφεραν από εκεί κασσίτερο στην Μεσόγειο, αλλά κρατούσαν μυστική την πηγή από την οποία τον αγόραζαν.

Έτσι, κάπου ανάμεσα στα 325 πΧ. με 300 πΧ, ο Πυθέας ανέλαβε εκείνη την δύσκολη αποστολή, και διαπλέοντας το Γιβραλτάρ, περιέπλευσε τις ακτές της Ισπανίας και της Γαλλίας και αποβιβάστηκε στο Βελέριον (σημερινή Κορνουάλη) και μετά στο Κάντιον (σημερινό Κεντ). Έπειτα, από τον νότο προς τον βορρά, διέσχισε πεζός όλη την ανατολική πλευρά της Βρετανίας για να καταλήξει στο Ντόβερ. Έχοντας υπολογίσει την περίμετρο της Βρετανίας (με 2.5% απόκλιση από την πραγματική), ο τολμηρός Έλληνας εξερευνητής στη συνέχεια ταξίδεψε στη Βαλτική, και έπειτα πίσω, προς τα βόρεια νησιά της Βρετανίας, φτάνοντας ίσως μέχρι την Ισλανδία την οποία ταύτισε με την θρυλική νήσο Θούλη.

Στην ρωμαϊκή περίοδο την παρουσία Ελλήνων: ιερέων, μάντεων, στρατιωτών, τεχνήτων ή και δούλων στην Βρετανία, μαρτυρούν επιτύμβιες επιγραφές και ιστορικές μαρτυρίες.

Ο Πλούταρχος έγραψε γύρω στο 83-84 μΧ.:

"Τυχαία ήρθαν προς το μέρος μας δύο μορφωμένοι και άγιοι άνδρες από διαφορετικά σημεία της Γης και συναντηθήκαμε στους Δελφούς, ο Δημήτριος ο γραμματικός, που επέστρεφε από την Βρετανία στην πατρίδα του την Ταρσό και ο Κλεόμβροτος ο Σπαρτιάτης...Ο Δημήτριος είπε ότι πολλά από τα νησιά γύρω από τη Βρετανία ήταν έρημα και διασκορπισμένα σε απόσταση και ότι μερικά από αυτά έφεραν ονόματα δαιμόνων και ηρώων. Ο ίδιος είχε πλεύση εκεί κατά διαταγή του αυτοκράτορα ένα ταξίδι εξερεύνησης και παρατήρησης..."

Ο Πυθέας περιέγραψε τις εξερευνήσεις του σε δύο έργα: στο 'Γης Περίοδος' και στο 'Περί Ωκεανού', τα οποία υπήρξαν μέχρι και τον 6ο αιώνα μΧ οι βασικές πηγές πληροφοριών για την Βρετανία (σήμερα δεν σώζονται παρά μόνο αποσπάσματά τους σε έργα άλλων αρχαίων συγγραφέων).